Silicon Valley'deki birkaç öncü şirket ve girişimcinin başlattığı iş birlikleri, inovasyon ekonomisinin bugünkü başarısının kilit faktörü oldu.

Ortak inovasyon çalışmaları ve bu ortaklıkları fonlayan risk sermayesi şirketleri, yepyeni bir ekonomik sistem doğmasını sağladı.

Benzer bir şekilde, MENA bölgesinde daha fazla exit, teknoloji ve yetenek transferi için, önce kurum startup iş birliklerini artırmak gerekiyor.

İş birliğini artırmak için Silicon Valley öğrenimleriyle, MENA iş dinamikleri ve kültürüne uyumlu ortak bir yöntem gerekiyor.  MENA inovasyon pazarı paydaşları, anlaşılması ve uyumlanması gereken kendine özgü özelliklere sahip.

• MENA startup'ları, Silicon Valley'nin aksine, erken gelir odaklı. Ticari güven için kişisel ilişki temelli iş geliştirmeler gerekiyor. Bu yüzden de çoğu zaman sadece yerel pazarı hedefleyen iş modelleri izliyorlar.
• Yatırımcılar genelde riskli ve yerel pazara odaklanan erken aşama startup'lardansa, küresel pazarda kanıtlanmış startup'lara yatırım yapmayı tercih ediyor.
• Bölgede yaygın olan aile şirketi yapısı, aile adının ve saygınlığının korunması kaygısıyla yüksek riskli yenilik çalışmalarını zorlaştırıyor.
• Devlet destekleri yerel pazarda verimlilik sağlasa da, yerel odak entegrasyon sorunları yaşayan kopuk ekosistemlere yol açıyor.

Gelişmekte olan bir pazarda şirketlerin startup'larla çalışma alışkanlığına geliştirebilmesi için, risk karşılığı yatırımın geri dönüşü olması gerekiyor. Bunun için bugün, farklı pazarlarda doğrulanmış startup'lar tercih ediliyor. Bölgede bir inovasyon pazarından bahsedebilmek içinse, yerel ve nispeten daha erken aşama startup'ların şirketlerle çalışabilmesi gerekiyor.

Bölgede bunu başaran örnek çalışmalar var ve sayıları yavaş da olsa artıyor. Bu çalışmalarda tercih edilen bir yöntem de, kavramsal doğrulama (PoC) projeleri ile iş birliği geliştirme. PoC'lerle başlayan ortak çalışma örnekleri ve bölgedeki diğer şirketlerin inovasyon ekonomisine geçişini kolaylaştıran PoC önerilerini özetledik.

Kurum - Startup İş Birlikleri ve Etkileri

İş Birliği Alanları

 Bölgede kurumlar ve startup'ların ortak çalışmalarla odaklanabileceği önemli konular var. 

• Finans: Bölgeye özgü geliştirilmesi gereken, islami finans teknolojileri ve finansal kapsayıcılık çözümleri
• Sağlık: Obezite oranlarının yüksek olduğu bölgede geniş katılımı destekleyecek tele-tıp, sağlık verisi yönetimi, önleyici sağlık çözümleri
• İklim Teknolojileri & Sürdürülebilirlik: MENA bölgesi, nüfusun dünya genelinin %6'sını oluşturmasına rağmen dünyanın yenilenebilir tatlı su kaynaklarının sadece %2'sinden azına sahip. Su tasarrufu, yenilenebilir enerji, atık yönetimi çözümleri kritik birer ihtiyaç
• Akıllı Şehirler ve Gayrimenkul Teknolojileri: Dubai, NEOM ve Luasil gibi yeni ekonomi ve yeni altyapıyla geliştirilen şehir kurulumları, bölge için tekrar edecek bir yöntem. Bölge, akıllı şehir ve gayrimenkul teknolojisi çözümlerini uygulamak için ideal bir ev sahibi.
• Tarım ve Gıda: Körfez İş Birliği Konseyi (GCC) ülkeleri gıdanın %90'ını ithal ediyor. Su kaynaklarındaki azlığı da göz önüne alınca, bölge hassas tarım ve gıda üretimi için inovatif çözümlere ihtiyaç duyuyor.
• Lojistik ve E-ticaret: İş gücüne katılım açığı ve mobil adaptasyon oranları, lojistik ve e-ticarette inovatif çözümler için ideal ortaklık fırsatları içeriyor. 

Örnekler:

- SABIC ve Carbon Mobile Stratejik İş Birliği Özeti (Kaynak: PR Newswire)

• Stratejik Ortaklık Yapısı: SABIC Ventures aracılığıyla, Suudi Arabistan merkezli sanayi devi SABIC ile Berlin merkezli derin teknoloji girişimi Carbon Mobile arasında resmi bir stratejik ortaklık kuruldu.
• Tamamlayıcı Uzmanlıkların Birleşimi: Carbon Mobile, karbon fiber kompozitlerde kablosuz bağlantı sorunlarını çözen patentli HyRECM teknolojisini sunuyor. SABIC ise polimer mühendisliği, Ar-Ge, test ve üretim altyapısıyla katkı sağlıyor.
• Ortak Ürün Geliştirme: İş birliği, SABIC’in sürdürülebilir malzemeleri (PIR, PCR ve sertifikalı yenilenebilir hammaddeler) ile Carbon Mobile’ın bağlantı teknolojisini birleştiren yeni bir malzeme portföyü geliştirmeye odaklanıyor.
• Ticari Hızlanma: SABIC’in endüstriyel bağlantıları ve ölçeği, Carbon Mobile’ın tüketici elektroniği ve otomotiv sektörlerinde OEM’lerle ürün lansmanlarına ulaşmasını sağlıyor.

Etkileri:

• Teknoloji Doğrulaması: Carbon 1 MK II ile Carbon Mobile, dünyanın ilk karbon fiber akıllı telefonunu üreterek teknolojisinin uygulanabilirliğini kanıtladı.
• Üretim: Kablosuz bağlantıya uygun karbon kompozitlerin üretimindeki uzun süredir çözülemeyen sorunları aşarak sektörde önemli bir teknik engeli ortadan kaldırdı.
• Sürdürülebilirlik Katkısı: %33 daha hafif cihazlar geliştirildi, daha az malzeme kullanıldı ve SABIC’in TRUCIRCLE çözümleri ile karbon ayak izi azaltıldı.
• Pazar Genişlemesi: Carbon Mobile, 2023–2024 dönemindeki ürün lansmanları için önde gelen OEM’lerle anlaşmalar yaparak kavramsal doğrulama aşamasından ticarileşmeye geçti.
• Sektörel Dönüşüm Potansiyeli: Ortaklık, giyilebilir teknolojiden otomotive kadar birçok sektörde daha ince, daha hafif ve daha az parça ile üretilen bağlı cihazlar için yeni tasarım olanakları sunuyor.

- Nissan Middle East’in CAFU ve YallaCompare ile Stratejik İş Birlikleri (Kaynak: Nissan Oman)

• Stratejik Ortaklık Yapısı: Nissan Middle East, iki ayrı mutabakatla (MoU) BAE merkezli yenilikçi platformlar CAFU (yakıt teslimatı ve araç servis hizmetleri) ve YallaCompare (bankacılık ve sigorta karşılaştırma platformu) ile stratejik iş birlikleri başlattı.
• Tamamlayıcı Uzmanlıkların Birleşimi: CAFU, Nissan satış sonrası hizmetleriyle entegrasyonu sayesinde müşterilere, orijinal Nissan parçaları ve onaylı servisleri için doğrudan uygulama üzerinden hizmet sunuyor. YallaCompare, Nissan müşterilerine, rekabetçi fiyatlı ve yetkili servis odaklı sigorta seçenekleri sunularak kişiselleştirilmiş araç sigortası deneyimi sağlanıyor.

Etkileri:

• Müşteriye Yönelik Hizmet Gelişimi: Bu iş birlikleriyle, Nissan satış sonrası hizmetlerinin dijital erişimi artırılıyor; orijinal parça kullanımı, güvenlik ve müşteri memnuniyeti ön planda tutuluyor. Aynı zamanda sigorta bilincini artırmak ve müşterilerin araç değerini koruyacak çözümler sunmak hedefleniyor.
• Ticari Büyüme, Etki Alanı ve Hizmete Erişimin Artması: CAFU'nun ağı sayesinde daha fazla müşteriye ulaşım sağlanarak hizmet süreci kolaylaştırılıyor. YallaCompare iş birliğiyle müşterilere, yetkili servis onarımının avantajlarına dair bilgilendirici içerikler sunuluyor. Kişiselleştirilmiş sigorta ve servis çözümleri sayesinde müşteri sadakati ve marka bağlılığı artırılıyor.

- GWC ve Dexory’den Otomasyon Teknoloji Ortaklığı (Kaynak: Dexory Case Study)

• Stratejik Ortaklık Yapısı: Katar merkezli lojistik devi GWC, Qatar Research, Development and Innovation Council (QRDI) iş birliğiyle, Katar Açık İnovasyon Programı kapsamında depo envanter takibinde çığır açacak teknolojileri keşfetmek üzere Dexory ile stratejik bir ortaklık kurdu.
• Tamamlayıcı Uzmanlıkların Entegrasyonu: Dexory, dünyanın en uzun otonom robotu ve gelişmiş veri analitiği ile depo operasyonlarına entegre olarak yüksek doğruluk ve verimlilik sunuyor. GWC, bu yenilikçi sistemi Orta Doğu’da ilk kez hayata geçirerek dijital ikiz (digital twin) teknolojisini depo yönetimine dahil ediyor.
• Ortak Teknoloji Uygulaması: Dexory’nin otonom robotları, yüksek çözünürlüklü kameralar ve sensörlerle donatılarak raf, palet ve ürünleri tarayarak anlık 3D modelleme yapıyor. Bu veriler DexoryView platformuna aktarılıyor ve yöneticiler, stokları anlık olarak görüntüleyip sapmaları hızlıca tespit edebiliyor.

Etkileri:

• Verimlilik Artışı: Hızlı envanter takibi ile operasyonel duraklamalar azaltıldı.
• Maliyet Optimizasyonu: Süreçlerin dijitalleştirilmesi, önemli maliyet tasarrufu sağladı.
• Hassasiyet ve Görünürlük: Envanter doğruluğunda %99,9’a varan başarı elde edildi.
• Sürdürülebilirlik Vurgusu: İleri teknolojiyle desteklenen süreçler, daha sürdürülebilir ve çevreci lojistik uygulamalarına geçişi destekliyor.

 

- Ooredoo ve Snoonu Q-Commerce Ortaklığı (Kaynak: Gulf Times)

• Stratejik Ortaklık Yapısı: Ooredoo Qatar, Katar merkezli hızlı teslimat ve q-commerce platformu Snoonu ile 2021 sonunda kapsamlı bir stratejik iş birliğine girdi. Başlangıçta dijital entegrasyon odaklı olan bu ortaklık, zamanla yatırımı ve veri iş birliğini de kapsayan çok boyutlu bir yapıya dönüştü.
• Tamamlayıcı Uzmanlıkların Entegrasyonu: Ooredoo, Snoonu’nun teslimat hizmetlerini kendi mobil uygulamasına entegre ederek müşterilere "süper uygulama" deneyimi sundu. Teslimat filosu için öncelikli bağlantı ve bulut altyapısı desteği sağladı. Snoonu, hızlı teslimat kabiliyetini Ooredoo’nun dijital ekosistemine taşıyarak müşteri etkileşimini artırdı.
• Ortak Pazarlama ve Yatırım Hamleleri:: Geniş Ooredoo kullanıcı kitlesine yönelik promosyonlarla Snoonu’nun büyümesi hızlandırıldı.
• Kurumsal Yatırım: 2022 yılında Ooredoo’nun dijital girişim sermayesi kolu, Snoonu’nun Seri A yatırım turuna katılarak şirkette azınlık hissesi aldı.
• Veri Paylaşımı: Müşteri gizliliğini koruyan yapılandırılmış bir veri paylaşım çerçevesi geliştirildi.

Etkileri:

• Büyüme: Ortaklığın ilk yılında Snoonu’nun sipariş hacmi üçe katlandı.
• Ooredoo Uygulaması Kullanımı: Müşteri bağlılığı ve uygulama içi etkileşim oranlarında belirgin artış sağlandı.
• Bölgesel Genişleme: Snoonu, bu iş birliği sayesinde Katar dışına açılarak yeni pazarlara girdi.
• Sektörel Modelleme: Bu iş birliği, bölgesel operatörler için telko–startup iş birliklerine örnek teşkil etti.

 

Özel Sektör İş Birliklerini Artırmak için PoC Projeleri

Inovasyon örnekleri sadece büyük şirketlerle sınırılı kaldığında, bölge için sürdürülebilir bir pazar büyümesini sağlamak zor. İnovasyon pazarının oluşabilmesi, Silicon Valley örneğinde olduğu gibi küçüklü büyüklü çok sayıda şirketin ortak çalışmasına bağlı.

Inovasyon doğası gereği hata payı yüksek riskli ortak çalışmalar içeriyor. Bilinmezliği ve riski ortadan kaldırmak imkansız; ama görünür kılmak mümkün.

Kavramsal doğrulama (PoC) yönteminin sağladığı tarafsız proje takibi, risk algısı yüksek her şirket için güvenli bir çerçeve sunuyor.  Bu yöntemin iş birliği çalışmalarına kattığı hız ve bütçe tasarrufu, daha fazla ortak çalışma yapılması için fizibilite yaratabilir. 

PoC'lerde amaç kısa zamanda yalın bir bütçeyle, yenilik geliştirme riski karşılığı kazanımları gösterebilmek. Değerlendirmenin objektif olabilmesi için, ortak çalışma adımlarını takip ve raporlamayı sağlayan araçlar geliştiriliyor. (PoC Takip Araçları)  Zaman tasarrufu, operasyonel verimlilik artışı, sürdürülebilirlik kazanımları, müşteri memnuniyeti, gelir artışı en sık takip edilen çıktılar ve her biri için uygun performans metrikleri belirlemek gerekiyor. 

Ortak çalışmaların stratejik kazanımları da bulunuyor. Startup'lar şirketin sektörel birikim ve kanallarına erişirken, şirketler de teknoloji uzmanı yeteneklerle çalışma fırsatı elde edebiliyor. Yeni pazarlara erişim, rekabette fark yaratacak iş zekasının geliştirilmesi, insan kaynaklarında gelişim vb. stratejik kazanımlar, uzun vadeli sonuçlar getirse de özellikle dijital araçlarla bugünden takip edilmeye başlanabilir.

PoC projelerinin etkileri:

• Exit Fırsatlarının Artması: PoC projeleri, şirketler ve startuplar arasında ilişkilerin kurulmasına ve derinleşmesine olanak tanıyor. Bu ilişkiler zamanla stratejik yatırımlara ve potansiyel satın almalara dönüşebilir. 2022'de MENA bölgesinde sadece 57 startup M&A yoluyla exit gerçekleştirirken, ABD'de bu sayı 1,100'ün üzerindeydi. PoC projeleri bu açığı kapatmaya yardımcı olabilir.
• Bilgi ve Teknoloji Transferi: PoC projeleri, startupların yenilikçi teknolojilerini kurumsal ortamlarda test etmelerini sağlarken, kurumların da sektör bilgisi ve operasyonel uzmanlığını startuplara aktarmalarına olanak tanıyor. Bu karşılıklı transfer, bölgedeki "taklitçi" iş modellerinden özgün yeniliklere geçişi hızlandırabilir.
• Pazar Erişiminin Genişlemesi: Startuplar, büyük şirketlerin müşteri tabanına ve dağıtım kanallarına erişim kazanırken, şirketler de startup çözümleri sayesinde yeni pazar segmentlerine ulaşabilir. Bu, MENA'nın parçalı pazar yapısının aşılmasına yardımcı olur.

Sonraki Adımlar ve Öneriler

MENA bölgesine özgü inovasyon ekonomisi modelini geliştirmek için farklı ölçekte paydaşların iş birliği yapması gerekiyor.

1. İnovasyon kültürünü temsil eden startup'lar ile bölgenin iş kültürünü temsil eden şirtkerler arasında uyumlu bir çalışma yöntemi geliştirilebilir. 
2. Startup'lar ve şirketlerin yalın bir bütçeyle risk-getiri oranının takip edebildiği kavramsal doğrulama (PoC) projeleri, uyumlu iş birliği için güvenli bir ortam yaratabilir.
3. Yaratılan güven ortamı, farklı inovasyon ekosistemlerinden şirketler ve startup'lar için bir iş birliği motivasyonu sağlayabilir.
4. Bölgenin sermaye gücü, Silicon Valley risk sermayelerinin yaptığı gibi, ortak geliştirilen inovatif çözümleri fonlayabilir.

Bu sayede yaratılacak inovasyon akışı, yatırımcı, devlet, şirket ve girişimcilerin herbiri için farklı değerler yaratacaktır. Bunun sağlanması halinde, organik büyüyebilen bir ekosistemden bahsedebiliriz.

En etkili yeniliklerin teknolojiyle değil, yeni iş birlikleriyle geleceğine inanıyoruz. İş birliğinin artması için daha birçok farklı yöntem mümkün.

Kendi uzmanlığımızın yarattığı limitli perspektifle özetlediğimiz PoC ile kurum startup iş birliği, olası yönetimlerden biri.

Workinlot, yeni iş, yatırım ve dönüşüm fırsatları için, şirket & startup ortak çalışmalarını destekliyor.